Ζυγός

Οἱ ἀποχρώσεις τοῦ Ὄσβαλντ, οἱ πολλαπλὲς εἰκόνες, οἱ διχασμένες ἀντιλήψεις τὸ χρῶμα τῶν ματιῶν, τὸ διαμέτρημα τῶν ὅπλων, μοιάζουν μὲ προμηνύματα ὅσων πρόκειται νὰ ἀκολουθήσουν. Τὰ ἀτελείωτα συντρίμμια τῶν στοιχείων ἀπὸ τὶς ἔρευνες. Πόσοι πυροβολισμοί, πόσοι δράστες, πόσες κατευθύνσεις; Τὰ ἀδιαμφισβήτητα στοιχεῖα δημιουργοῦν τὸ δικό τους πλέγμα ἀντιφάσεων. Τὰ ἁπλὰ στοιχεῖα διαφεύγουν τεκμηρίωσης. Πόσες πληγὲς ὑπάρχουν στὸ σῶμα τοῦ προέδρου; Ποιό εἶναι τὸ μέγεθος καὶ τὸ σχῆμα τῶν τραυμάτων; Ὁ πολλαπλὸς Ὄσβαλντ ἐπανεμφανίζεται. Μὰ αὐτὸς δὲν εἶναι σὲ μιὰ φωτογραφία ποὺ δείχνει μιὰ ὁμάδα ἀνθρώπων στὰ μπροστινὰ σκαλιὰ τοῦ ᾿Αποθετηρίου Βιβλίων ἀκριβῶς τὴν ὥρα ποὺ ἀρχίζουν οἱ πυροβολισμοί; Ἡ ὁμοιότητα εἶναι ἐκπληκτική, παραδέχεται ὁ Μπράντς. Παραδέχεται τὰ πάντα. Ἀμφισβητεῖ τὰ πάντα, ἀκόμα καὶ τὶς βασικὲς ὑποθέσεις ποὺ κάνουμε γιὰ τὸν κόσμο μας, αὐτὸν τὸν κόσμο ἀπὸ φῶς καὶ σκιά, στερεὰ ἀντικείμενα καὶ συνηθισμένους ἤχους, καὶ τὴν ἱκανότητά μας νὰ μετρᾶμε τέτοια πράγματα, νὰ προσδιορίζουμε βάρος, μάζα καὶ φορά, νὰ βλέπουμε τὰ πράγματα ὡς ἔχουν, νὰ τὰ ἀνακαλοῦμε μὲ σαφήνεια, νὰ μποροῦμε νὰ λέμε τί συνέβη.

Αν και η κυρίαρχη κουλτούρα συνεχώς κάνει άλματα προς μια παγκοσμιοποιημένη ομογενοποίηση ελέω διαδικτύου και pax americanas, ακόμη και σήμερα είναι αρκετά δύσκολο για κάποιο μη Αμερικάνο να συλλάβει τον αντίκτυπο στο συλλογικό υποσυνείδητο που είχε ένα από τα κομβικότερα γεγονότα του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα, η δολοφονία του προέδρου Τζον Φιτζέραλντ «Τζακ» Κένεντι. Με την πυραυλική κρίση στην Κούβα και την απόβαση στον κόλπο των χοίρων να έχουν μόλις συμβεί, η δολοφονία του Κένεντι συμπίπτει με την κορύφωση του Ψυχρού πολέμου και αποτελεί την τομή στην Αμερικανική ψευδαίσθηση μιας ενοποιημένης μεταπολεμικής κοινωνία και ταυτότητας. Τα χρόνια που ακολουθούν, στην ήδη συγκρουσιακά φορτισμένη δεκαετία του ‘60, θα αποκαλυφθούν βαθιές ανισότητες και κοινωνικές αντιθέσεις στο εσωτερικό της Αμερικανικής κοινωνίας, αλλά και στο εξωτερικό της ηγεμονίας που με επίκεντρο τον πόλεμο του Βιετνάμ θα μπει σε μια περίοδο κρίσης.

Το ίδιο το γεγονός τη δολοφονίας έχει περάσει στο φαντασιακό ως ένα πεπραγμένο χωρίς σαφή αρχή και τέλος, με μεγάλο ποσοστό του κόσμου να πιστεύει ακόμη και σήμερα ότι κάτι διαφορετικό από το κυρίαρχο αφήγημα της δολοφονίας του προέδρου από τον Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ. Παραστρατιωτικοί, κομμουνιστές, Κουβανοί ή Σοβιετικοί πράκτορες, το χέρι του βαθύ κράτους της Αμερικής, άστεγοι βιτζιλαντες, εξωγήινοι, ακόμη και ο Πέπε Καρβάλιο· δεκάδες θεωρίες συνωμοσίας έχουν δημιουργηθεί, δεκάδες ορθόδοξα και ανορθόδοξα σενάρια της δολοφονίας που έγινε στις 22 Νοεμβρίου του 1963 έχουν συντεθεί.

Και κανένα από αυτά τα σενάρια και τις εξιστορίσεις δεν είναι τόσο συναρπαστικό και πλήρες όσο ο Ζυγός, ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα Ντον Ντελίλο.

Ακροβατώντας μεταξύ fiction και non-fiction, ο Ντελίλο υφαίνει με αριστοτεχνικό τρόπο την δική του, φανταστική, εκδοχή των γεγονότων, μπλέκοντας τον Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ με μια από τις δημοφιλέστερες θεωρίες συνωμοσίας γύρω από την δολοφονία του Κένεντι, αυτή της ενορχήστρωσης της από απογοητευμένους από την κρατική πολιτική και από το αποτέλεσμα της Κουβανικής υπόθεσεις, κρατικών πρακτόρων.

Πάντα υπάρχει ένα μυστικό ακόμη. Πράκτορες του FBI και της CIA με αρκετή δύναμη στα χέρια τους, παραστρατιωτικές ομάδες που ανεβάζουν και ρίχνουν κυβερνήσεις στην Λατινική Αμερική, κοινωνικά απροσάρμοστοι και περιθωριακοί που ζουν στις παρυφές του Αμερικανικού ονείρου, τύποι που “δε χωνεύουν” τον Κένεντι και την ήπια πολιτική του στο θέμα της κομμουνιστικής Κούβας ψάχνουν το εξιλαστήριο θύμα, κάποιον παραπλανημένο και χαμένο στην αριστερή ιδεολογία, κάποιον εν δυνάμει πράκτορα της Μόσχας, ένα άτομο στο οποίο, μετά την μοιραια δολοφονία, όλα τα στοιχεία θα οδηγήσουν σε αυτόν. Έναν άνθρωπο που αν δεν υπάρχει θα πρέπει να τον δημιουργήσουν.

Enter Lee Harvey Oswald.

Έχοντας χαρακτηριστεί ως ένας από τους πιο  ολοκληρωμένους χαρακτήρες που έχει δημιουργήσει ο Ντελίό, ο μυθιστορηματικός Όσβαλντ μοιράζεται με το πραγματικό του αντίστοιχο την εργατική καταγωγή, το χαμηλο μορφωτικό επίπεδο, την ιδεολογική και κυριολεκτική περιπλάνηση από Αμερική στην Σοβιετική ένωση και πίσω, την αίσθηση του μη-ανήκειν και την βαθιά ψυχολογικά τραύματα και σημάδια που τον καθιστούν ένα πολυεπίπεδο και γκρι χαρακτήρα. Ο Όσβαλντ είναι Ζυγός στο ζώδιο, χαρακτηριστικό που βαφτίζει το μυθιστόρημα και που αντικατοπτρίζει και την αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει τον ίδιο του τον χαρακτήρα: είναι ένας άντρας που μπορεί να στραφεί προς κάθε κατεύθυνση της πλάστιγγας, να κάνει οποιαδήποτε επιλογή. Μπορεί τελικά να επιλέξει να παρασυρθεί να δολοφονήσει τον πρόεδρο.

Ο Ντελίλο με πρόφαση την ατελέσφορη και αέναη έρευνα ενός πράκτορα του FBI γύρω από την δολοφονία, γνέφει με μαεστρία δύο νήματα αφήγησης, με το πρώτο να επικεντρώνεται στην ζωή του Όσβαλντ και με το δεύτερο να εισχωρεί στα ενδότερα της συνωμοσίας CIA, παρακρατικών και μαφίας για την δολοφονία του προέδρου, που τελικά συγκλίνουν για να οδηγήσουν σε μια κορύφωση μια ιστορίας που θα μπορούσε να ‘ναι αληθινή. Η δαιδαλώδης αφήγηση που ξεδιπλώνεται μέσα από την επιβλητική και στιβαρή γραφή του συγγραφέα, αποκαλύπτει την κορύφωση του Ψυχροπολεμικού κλίματος, το αληθινό πρόσωπο της μεταπολεμικής Αμερικής και το σκιώδης κράτος πίσω από το κράτος, σκιαγραφώντας ταυτόχρονα έναν πολυεπίπεδου χαρακτήρα με μεταμοντέρνα ακρίβεια.

Ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του συγγραφέα.

Στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg.