Υποταγή

Ο Φρανσουά είναι ένας μεσήλικας καθηγητής στο πανεπιστήμιο Παρίσι - Σορβόννη III, με εξειδίκευση στον Ουίσμανς, έναν ελάσσων Γάλλο συγγραφέα του 19ου αιώνα που εντάσσεται στη σχολή του νατουραλισμού αλλά και στου παρακμιακους συγγραφείς. Οι βραχύβιες και χωρίς πνευματικό βάθος σεξουαλικές σχέσεις του, αλλά και το γεγονός ότι παρά την καλοπληρωμένη και επιτυχημένη ακαδημαϊκή καριέρα του αισθάνεται ότι έχει χρόνια να παράξει σημαντικό έργο, προκαλούν ένα αίσθημα δυσφορίας στον καθηγητή που κατά τα άλλα προσδοκά μια ζωή ήρεμη, απλή και βαρετή. Ένα αίσθημα που εντείνεται από την περιρρέουσα πολιτική κατάσταση, μια κατάσταση που θυμίζει την ηρεμια πριν από την καταιγίδα που από στιγμή σε στιγμή θα ξεσπάσει.

Και αυτό γιατί η Γαλλία του Φρανσουά, το σκηνικό της Υποταγής του Μισέλ Ουελμπέκ, είναι ελαφρώς διαφορετική από την δική μας. Βρισκόμαστε στο 2022, λίγες μέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές και σε αυτή την πραγματικότητα ένας από τους κύριους υποψηφίους, είναι ο χαρισματικός Μοχάμεντ Μπεν Αμπές, ηγέτης του κόμματος της Μουσουλμανικής αδελφότητας. Ο Ουελμπέκ, με το αναμφισβήτητο λογοτεχνικό του ταλέντο, μας μεταφέρει μέσα από τα μάτια του Φρανσουά το “δυναμιτισμενο” κλίμα που επικρατεί στο Παρίσι λίγο πριν της εκλογές αλλά και μετά από νίκη του μουσουλμάνου προεδρικού υποψηφίου και τις αναπόφευκτες κοινωνικές αλλαγές που την ακολουθούν.

Ο τίτλος του βιβλίου καθώς και η τελική στάση του πρωταγωνιστή και κατ’ επέκταση της Γαλλικής κοινωνίας, αποτελούν μια έμμεση νύξη προς την μουσουλμανική θρησκεία, καθώς Ισλάμ σημαίνει υποταγή. Αφού η Μουσουλμανική αδελφότητα έχει κερδίσει τις εκλογές και έχει επιβάλει κοινωνικές αλλαγές όπως πολυγαμία, περιορισμός της θέσης της γυναίκας και αλλαγές στην εκπαίδευση, ο συγγραφέας ορίζει την “υποταγή” δια στόματος του Ρεντιζέ, πρύτανη του Πανεπιστημίου που προσπαθεί να πείσει τον πρωταγωνιστή να ασπαστεί το Ισλάμ ως την “Ανατρεπτική και απλή ιδέα, που ως τότε δεν είχε ποτέ εκφραστεί με τόση δύναμη, ότι το απόγειο της ανθρώπινης επιτυχίας έγκειται στην απόλυτη υποταγή.”

Το βιβλίο, που τυχαία εκδόθηκε λίγο πριν την επίθεση στο Μπατακλάν το 2015, ξεσήκωσε συζητήσεις και έφερε αρκετές αντιδράσεις και κατηγορίες περί Ισλαμοφοβίας για τον Ουελμπέκ που στο παρελθόν έχει χαρακτηριστεί “ένας από τους μεγαλύτερους εν ζωή συγγραφείς στην Γαλλία”. Παρότι καλογραμμένο και έχοντας μια θεματική καθώς κινειται σε πολλαπλά επίπεδα σίγουρα θα βάλει τον αναγνώστη σε στοχαστική διάθεση, η συντηρητική ρητορική του συγγραφέα εκτός κειμένου, μοιάζει να δικαιώνει αυτές τις κατηγορίες και να μετατρέπει αναδρομικά το κείμενο στο υγρό όνειρο ενός ακροδεξιού. Στους αντίποδες και αποκαλύπτοντας την πολυπλοκότητα της ιστορίας, υπο συγκεκριμένες αναγνώσεις του κειμένου μπορεί να θεωρηθεί ότι οι συντηρητικές πρακτικές των μουσουλμάνων που βρίσκουν σύμφωνη την ταυτοτική δεξιά και τα μέλη της, που ασπάζονται εύκολα την νέα κυρίαρχη θρησκεία, αποκαλύπτει και σατιρίζει μια κάποια ταύτιση μεταξύ των δύο αυτών ομάδων..

Παρά τις αντιπαραθέσεις που ξεσηκώνει η Υποταγή, ή ίσως εξαιτίας αυτών, είναι ένα κείμενο που αξίζει να διαβαστεί. Η παρακμή της Ευρώπης και του δυτικού πολιτισμού, θεματική που επισκέπτεται συχνά ο Μισέλ Ουελμπέκ, μας δίνετε εδώ με μια δόση δυστοπικού what-if και με έντονη στοχαστική διάθεση που μαζί συνθέτουν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον μυθιστόρημα.