Τα αγόρια του Νίκελ

Μετά τον Αμερικανικό Εμφύλιο, οι ηττημένες πολιτείες της Συνομοσπονδίας είδαν την άλλοτε ακμάζουσα οικονομία τους η οποία στηριζόταν ως τότε στην δουλειά να συρρικνώνεται. Οι αντιδραστικές, συντηρητικές δυνάμεις του Νότου, δεν άργησαν να νομοθετήσουν μια σειρά από ρατσιστικούς νόμους που δημιουργούσαν μια αυστηρά διαχωρισμένη κοινωνία δύο ταχυτήτων. Έγχρωμοι και λευκοί απαγορευόταν να συγχρωτίζονται, δημιουργώντας καταστήματα, ινστιτούτα και φορείς που η πρόσβαση γινόταν αυστηρά με φυλετικά κριτήρια. Και με ταξικά βεβαίως, αν λάβει κανείς υπόψη την μεγάλη διαφορά στην χρηματοδότηση που είχαν οι δημόσιες υπηρεσίες που απευθυνόταν σε έγχρωμους, με ταξικά κριτήρια· η διάσημη κοινωνική κινητικότητα που ευαγγελίζεται το Αμερικανικό όνειρο αφορούσε μόνο λευκούς καθώς τα σχολεία των έγχρωμων ήταν αισθητά υποβαθμισμένα.

Αυτοί οι πολιτειακοί νόμοι, ονομάστηκαν κατ΄ ευφημισμό Νόμοι του Τζιμ Κρόου, από τον ρατσιστικό όρο που περιέγραφε τους έγχρωμους κατά το 19ο αιώνα στον Αμερικανικό Νότο, και ήταν σε ισχύ μέχρι, τουλάχιστον νομικά, μέχρι και τη δεκαετία του ‘60 όπου και καταργήθηκαν μετά από τους κοινωνικούς αγώνες στους οποίους πρωτοστάτησαν φιγούρες του Αφροαμερικανικού Πανθέου όπως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, η Ρόζα Παρκς και ο Μάλκομ Χ. Μέχρι τότε, με το νόμο, η ζωή για τους έγχρωμους στις πολιτείες του Νότου, ήταν τουλάχιστον δύσκολη, αναγκάζοντας τους να δέχονται εξευτελισμούς και διακρίσεις σε καθημερινή βάση.

Σε αυτή την γεμάτη διακρίσεις πραγματικότητα τοποθετεί και ο αφροαμερικανός συγγραφέας Colson Whitehead των ήρωα του βιβλιου Τα αγόρια του Νίκελ, τον Έλγουντ Κέρτις, ένα νεαρό αγόρι που ζει στο Ταλαχάσι της Φλόριντα. Ένα αγόρι που παρά το γεγονός ότι μεγαλώνει με την γιαγιά του, χωρίς να έχει γνωρίσεις τους γονείς του, και κόντρα στα στερεότυπα που θέλουν τους ομοίους του να αφήνουν την εκπαίδευση σε νεαρή σχετικά ηλικία, διακρίνεται από δίψα για μάθηση, από μια ροπή προς τη γνώση που ελπίζει να τον οδηγήσει στο κολλέγιο. Ταυτόχρονα θαυμάζει, από μακριά στην αρχή, συμμετέχοντας στην συνέχεια, τους αγώνες για ίσα δικαιώματα που, βρισκόμαστε στις αρχές του τις δεκαετία του 1960, είναι πλέον συχνό φαινόμενο ακόμη και στην συντηρητική Φλόριντα του απώτερου Νότου. Ο Έλγουντ τολμά να ελπίζει, μα μια αναπάντεχη συγκυρία τον βρίσκει στο λάθος μέρος την λάθος στιγμή και σε συνδυασμό με την άκριτη απόφαση ενός κοντόφθαλμου δικαστή, τον στέλνει στο διάσημο, για τους λάθος πάντα λόγους, αναμορφωτήριο νέων Νίκελ.

Το Νίκελ, αναμορφωτήριο για το οποίο η Πολιτεία της Φλόριντα είναι περήφανη, και του οποίου η ηγεσία καυχιέται ότι παρέχει στους ανήλικους τροφίμου την εκπαίδευση που θα τους κάνει σωστούς και νομοταγείς πολίτες, είναι στην πραγματικότητα ένα κολαστήριο. Το προσωπικό κακοποιεί συστηματικά τους ανηλίκους, η διεφθαρμένη ηγεσία γεμίζει τις τσέπες, οι τρόφιμοι δημιουργούν μεταξύ τους έναν άγριο κόσμο που βασίζεται αποκλειστικά στις σχέσεις εξουσίας και στην βία, ενώ επιπλέον, οι εγκαταστάσεις είναι χωρισμένες με φυλετικά κριτήρια· τα μαύρα αγόρια είναι τοποθετημένα σε εγκαταστάσεις αρκετά σκληρότερες από τους λευκούς τους συγκρατούμενους.

Βιασμοί, ξυλοδαρμοί, κακές συνθήκες διαβίωσης. Τρόποι αποφοίτησης από το Νίκελ: συνήθως με την ενηλικίωση στα δεκαοχτώ, σπάνια λόγω καλής διαγωγής, ακόμη πιο σπάνια με μια απόδραση, και τέλος με το θάνατο, που βρίσκει κατά καιρούς μερικούς από τους κρατούμενους κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες.

Ο Colson Whitehead αντλεί έμπνευση από το πραγματικό Σχολείο Αρρένων Άρθουρ Τζ. Ντόζιερ στο Μαριάννα της Φλόριντα, ίδρυμα του οποίου η νοσηρότητα αποκαλύφθηκε όταν, δεκαετίες μετά το ΄60, φοιτητές έκαναν ανασκαφές στο αυτοσχέδιο νεκροταφείο στις παρυφές του. Μέσα από τα μάτια του αθώου αλλά ταυτόχρονα μαχητικού σε θέματα δικαιοσύνης Έλγουντ, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις φρικαλεότητες που διαπράττονταν σε έναν χώρο που μόνο κατ΄επίαφη αναμόρφωνε και ουσιαστικά κατέστρεψε τις ζωές εκατοντάδων παιδιών, αλλά και με τις ακραίες διακρίσεις που επικρατούσαν στον Αμερικανικό Νότο μόλις λίγες δεκαετίες πριν.

Με την απλή αλλά μεστή γραφή του, ο Whitehead που είναι ιδιαίτερα αγαπητός και στην χώρα μας, κυρίως για την τριλογία του Χάρλεμ, δημιουργεί εικόνες τόσο ζωντανές που στο μυαλό του αναγνώστη δημιουργούν μια ταινία την οποία διηγείται η φωνή του Μόργκαν Φρίμαν, μια ιστορία που, αν και μέχρι και το ανατρεπτικό της τέλος είναι γεμάτη σκοτάδι, καταφέρνει να αφήσει χαραμάδες φωτός να περάσουν, ίσως μαζί με την χιμαιρική ελπίδα ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει.

Από τις εκδόσεις Ίκαρος.