Οι Αθέατοι

Πολιτική δυστοπία στην Γαλλία του 2040

Aug 10, 2023

Science Fiction

– H πόλη μας… Πως χτίστηκε; Από που προέρχεται;..
– […] γεννήθηκε εξαιτίας της χρεοκοπίας ενός δήμου, που στραγγαλίστηκε από τις τράπεζες, όταν διεθνείς οίκοι αξιολόγησης υποβάθμισαν τη δανειοληπτική του ικανότητα σε CCC, αναγκάζοντας τον να δανειστεί για να χρηματοδοτήσει τον προϋπολογισμό του, με επιτόκιο 18%. Ενός δήμου που κήρυξε πτώχευση το 2028, που εγκαταλείφθηκε από το κράτος και βγήκε στο σφυρί το 2030 στην αγορά απελευθερωμένων πόλεων. Ξέρετε τι είναι μια απελευθερωμένη πόλη;
– Είναι μια πόλη που την έκλεψαν από τους κατοίκους της! φώναξε μια ηλικιωμένη στις παρυφές της ομάδας, που είχε αρχίσει να ξεθαρρεύει. Έδειχνε να αμφιταλαντεύεται ως προς το αν θα μείνει ή όχι. Τελικά έμεινε.
– Μια πόλη που χαρακτηρίζεται “απελευθερωμένη” είναι μια πόλη που δεν υπόκειται πλέον σε δημόσια διαχείριση, αλλά ανήκει σε μια ιδιωτική επιχείρηση, η οποία έχει αναλάβει τη διοίκηση της. Ο δήμαρχος διορίζεται από τους μετόχους με απλή πλειοψηφία. Τον Αύγουστο του 2030, η πόλη των γονιών μας, που ονομαζόταν Οράνζ, εξαγοράστηκε από την ομώνυμη πολυεθνική με εξευτελιστικό τίμημα…

Βρισκόμαστε στην Γαλλία του, όχι και τόσο μακρυνού 2040, στην “απελευθερωμένη” πόλη Orange, όπου ο βιρτουόζος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας Αλαίν Νταμάζιο χτίζει και μας παρουσιάζει μια τρομακτική δυστοπία, το τόσο διαφορετικό μα οικείο σκηνικό του βιβλίου του Οι Αθέατοι. Έναν κόσμο όπου η μπίλια έχει κάτσει κάπου μεταξύ ακραίου νεοφιλελευθερισμού και αναρχοκαπιταλισμού, ένα κοντινό μα ζοφερό μέλλον, στο οποίο ο συγγραφέας παιρνει τα κακώς κείμενα του σήμερα, τα πολλαπλασιάζει επί 100, και τα πετά στα μούτρα μας.

Το κράτος έχει πτωχεύσει και ο ρόλος του είναι περιορισμένος σε αυτόν του απλού παρατηρητή, περιστασιακού ρυθμιστεί, υπό την αιγίδα παντοδυναμων λόμπυ. Τα πάντα ιδιωτικοποιούνται, μεταξύ αυτών και οι πόλεις, όπου οι πολίτες χωρίζονται με ταξικά κριτήρια που το επιχειρηματικό δαιμόνιο βαπτίζει ως πακέτα· πολίτες standard, πολίτες premium και πολίτες privilege. Ο δημόσιος χώρος εκμηδενίζεται και το να ζει κανείς εκτός του αναμενόμενου πλαισίου είναι αδύνατο καθώς, για την καλύτερη εξυπηρέτηση των καταναλωτών, για την ασφάλεια των πολιτών, για τα κέρδη των πολυεθνικών, η έννομη κοινωνία έχει παραδοθεί σε ένα οικειοθελές “πανοπτικό” ψηφιακό tracking των πάντων· χάρη σε συστήματα και τεχνολογίες που ακόμη και με τα σημερινά δεδομένα δε θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν επιστημονική φαντασία, τα πάντα καταγράφονται, μετριούνται, προσωποποιούνται.

Γιατί, στις μέρες, μας ο πόλεμος διεξάγεται στο εσωτερικό μέτωπο. Ο εχθρός είναι οι πολίτες. Κυρίως. Αντικειμενικός στόχος η κοινωνική ειρήνη. Γι’ αυτό χρειάζονται τα ιδιωτικά σώματα ασφαλείας. Οι στατιστικοί έλεγχοι. Η παρακολούθηση των πληθυσμιακών ομάδων υψηλού κινδύνου. Φακέλωμα/επιτήρηση σε πραγματικό χρόνο.

Το σύστημα θα σου προτείνει τα τέλεια παπούτσια, θα καλέσει ταξί για λογαριασμό σου πριν αυτό χρειαστεί, αλλά ταυτόχρονα θα ξεριζώσει και τις αποκλίνουσες συμπεριφορές εν τι γεννέσει τους, με τα υπερσύγχρονα μέσα καταστολής που διαθέτει.

Ο Νταμάζιο γράφει: “Η εξουσία έχει κόστος, το τίμημα της εξουσίας, είναι η αμφισβήτηση της, η εξέγερση”. Και έχει δίκιο· οι αποκλεισμένοι, οι διαφωνούντες, οι καταπιεσμένοι άνθρωποι του περιθωρίου που ζουν στο ταξικό μεταίχμιο του συστήματος, ένα πολύχρωμο και ετερόκλητο τσούρμο ανθρώπων αντιδρούν και επιδίδονται σε πράξεις ανυπακοής κι αμφισβήτησης, σε μικρές βραχύβιες, θνησιγενείς εξεγέρσεις. Από αυτή τη δεξαμενή τον εξεγερμένων προέρχονται και οι δύο κεντρικοί πρωταγωνιστές των Αθέατων, ο Λόρκα Βαρέζ, κοινωνιολόγος που στο παρελθόν βοήθησε στην οργάνωση διαφόρων αυτοδιαχειριζόμενων χώρων σε μεγάλες πόλεις της Γαλλίας, και η γυναίκα του, Σαχάρ Βαρέζ, μια παραπλανητική εκπαιδευτικός που περιφέρεται από περιοχή σε περιοχή και διδάσκει τον κόσμο δωρεάν, καθώς η εκπαίδευση σε αυτό το ζοφερό μέλλον είναι και αυτή ιδιωτικοποιημένη. Οι δύο τους βρίσκονται σε διάσταση, με την σχέση τους να μην έχει συνέλθει από την μυστηριώδη εξαφάνιση της κόρης της δύο χρόνια πριν. Η προσέγγιση του καθενός στο δραματικό αυτό γεγονός διαφέρει ριζικά· η Σαχάρ φαινομενικά έχει αποδεχτεί ότι το παιδί τους έχει εξαφανιστεί ενώ αντίθετα ο Λόρκα πιστεύει ότι η κόρη τους είναι ακόμη ζωντανή και ότι έχει “φύγει” μαζί με τους μυστηριώδης Αθέατους.

Ποιοί είναι οι Αθέατοι; Πρόκειται για το κατά κόρον φανταστικό στοιχείο ενός κόσμο που κατά τα άλλα μοιάζει τόσο πολύ με το δικό μας. Πιστοί στο όνομα τους, οι οργανισμοί αυτοί που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και η άγνωστη στο ευρύ κοινό ύπαρξη τους καλύπτεται από ένα πέπλο μυστικισμού και συνωμοσιολογίας, αποτελούν ένα είδος που χωρίς σαφή χαρακτηριστικά, που μπορεί να αφομοιώνει το περιβάλλον του και να αλλάζει μορφή ώστε να προστατευθεί από του θυρευτές τους, δηλαδή τον άνθρωπο. Συχνά, οι αθέατοι δανείζονται τις μορφές μικρών θηλαστικών, όπως μαγκούστες, κουνάβια η άλλα μικρόσωμα ζώα, και ζουν στο περιθώριο, στις “νεκρές γωνίες” των πόλεων. Το είδος, πάντα σε κίνηση, πάντα σε αλλαγή, έχει αναπτύξει έναν θανατηφόρο, αυτοκαταστροφικό μηχανισμό επιβίωσης· όταν κάποιος δει έναν αθέατο αυτός “κεραμοποιείται”, ανεβάζει δηλαδή, πολύ απότομα την θερμοκρασία του σώματος του, προκαλώντας τον θάνατο του αλλά αποτρέποντας με αυτό τον τρόπο κάποιον τρίτο να τον πιάσει, να τον μελετήσει και ενδεχομένως να ξεκλειδώσει τα μυστικά του είδους του. Ως εκ τούτου κανείς ποτέ δεν έχει βρεθεί πρόσωπο με πρόσωπο με έναν Αθέατο. Κανείς εκτός ίσως από τα παιδιά, τους τρελούς και τους ετοιμοθάνατους, και ίσως και λίγους εκκεντρικούς μελετητές που υποστηρίζουν ότι οι αθέατοι μιλούν με ιδιαίτερα περίτεχνους και πολύπλοκος γλύφους ή αξιοθαύμαστους, μελωδικούς ήχους.

Ένα τέτοιο είδος, άγνωστο μέχρι πρόσφατα και με αυτά τα χαρακτηριστικά, είναι φυσικό να τραβήξει την προσοχή πολλών πλευρών. Σε μια κατακερματισμένη κοινωνία όπως αυτή της Γαλλίας του 2040, σε μια κοινωνία όπου όλοι παρακολουθούνται, σχεδόν οικειοθελώς από την πανταχού παρούσα τεχνολογία, ο Αθέατος ενσαρκώνει για το άτομο, την επιθυμία για ιδιωτικότητα, τον πόθο του χαμένου ιδιωτικού προσωπικού χώρου. Για το κοινωνικό κίνημα, “ο αθέατος είναι ο παράνομος, ο άπιαστος, ο εσωτερικός μετανάστης. Αυτός που αφομοιώνει τον κόσμο και τον μετασχηματίζει. Χτυπάει και το σκάει. Ενσωματώνει τον εχθρό για να μπορέσει να μεταλλαχθεί και να μεγαλώσει… Είναι μια ρομαντική φιγούρα φυγάδα που δεν αφήνει ποτέ ίχνη και διαφεύγει από τα ραντάρ”. Στον αντίποδα, για τις ερευνητικές ομάδες του στρατού, ομάδες που χρηματοδοτούνται από ιδιώτες, οι αθέατοι και οι έμφυτη ικανότητα τους στο να το σκάνε, αποτελεί μια τρομερή ευκαιρία για την ανάπτυξη νέων και πιο προηγμένων μέσων παρακολούθηση και ανίχνευσης.

Ο Λόρκα Βαρέζ, πεπεισμένος πως η κόρη του είναι ζωντανή και ότι η εξαφάνιση της έχει κάποια σχέση με τους αθέατους, στρατολογείται σε μια τέτοια στρατιωτική ομάδα, τον Σκόπελο. Έχοντας μόλις τελειώσει την εκπαίδευση του ως κυνηγός Αθέατων, τοποθετείται σε μια αγέλη και συμμετέχει στο πρώτο του κυνήγι. Ένα κυνήγι που θα τον φέρει πρόσωπο με πρόσωπο με τα μυστηριώδη αυτά πλάσματα, θα αναπτερώσει τις ελπίδες του σχετικά με την μοίρα της κόρης του και ίσως, θα ταρακουνήσει το πολιτικοκοινωνικό status quo.

Ο Αλαίν Νταμάζιο, υπογράφει τους Αθέατους, και μας φέρνει από την Γαλλία ένα από τα πιο φρέσκα βιβλία επιστημονικής φαντασίας των τελευταίων χρόνων. Γραμμένο σε πρώτο πρόσωπο, με τις φωνές των διαφορετικών αφηγητών να μπλέκονται από σελίδα σε σελίδα και με την καταιγιστική δράση σε απόλυτη ισορροπία με τα φιλοσοφικά, τα επιστημονικά και τα πολιτικά αποσπάσματα, συχνά ιδιαίτερα ευαίσθητο και συγκινητικό, με την σχέση του γονέα και του παιδιού να είναι στο προσκήνιο· το βιβλίο προσπαθεί να κάνει πολλά και τα καταφέρνει με ιδιαίτερη επιτυχία. Στις περισσότερες από 700 σελίδες του βιβλίο, που άνετα θα μπορούσε να σπάσει σε πάνω από έναν τόμο, δημιουργεί και μας παρουσιάζει, ένα φιλόδοξο, πολύχρωμο και πολυεπίπεδο σύμπαν, μια πολιτική δυστοπία “κοντινή” στο σήμερα, με τους Αθέατους και την αλληγορική του ύπαρξη να δίνουν μια υπόσχεση αισιοδοξίας.

Από τις εκδόσεις Πόλις

Το κρασί του θέρους Χωρίς αίσιο τέλος

Αλαίν Νταμάζιο