Ο Τόπος

Είμαι ανάμεσα σε εκείνους που δεν γνώριζαν την Ανί Ερνό πριν από τον Οκτώβριο του 2022, όταν η Σουηδική Ακαδημία την βράβευσε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για “το θάρρος και την κλινική ακρίβεια με την οποία αποκαλύπτει τις ρίζες, την αποξένωση και τους συλλογικούς περιορισμούς της προσωπικής μνήμης”. Αυτή η άγνοια, από τη μια με έσωσε από τις, πολωμένες (ελληνικότατες) συζητήσεις για το κατά πόσο η συγγραφέας άξιζε ή όχι το βραβείο, ενώ ταυτόχρονα με έσπρωξε να διαβάσω και γνωρίσω την Γαλλίδα συγγραφέα μέσα από το έργο της, ξεκινώντας από το ολιγοσέλιδο Ο Τόπος, ένα από τα λίγα βιβλία της που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά.

Όπως και τα περισσότερα έργα της Ερνό, έτσι και ο Τόπος, φλερτάρει με το auto-fiction, είδος που κινείται στις γκρίζες ζώνες μεταξύ του μυθιστορήματος και της αυτοβιογραφίας. Είδος που επιτρέπει στην συγγραφέα, αντλώντας από το ειδικό των προσωπικών της εμπειριών να γενικεύσει σταδιακά στις κοινές εμπειρίες και τις συλλογικές μνήμες μιας ολόκληρης κοινωνίας προσπαθώντας να αναδείξει τις ανισότητες της.

Στον Τόπο, με αφορμή το θάνατο του πατέρα της, η Ανί Ερνό αφηγείται την ζωή του πατέρα της. Με γραφή ιδιαίτερα απλή, σχεδόν αποστειρωμένη από συναισθηματισμούς και μεροληψίες που όμως ταιριάζει στην αφήγηση, παρουσιάζει την ζωή ενός απλού ανθρώπου και της οικογένειας του, κατά τη διάρκεια των πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Την ζωή ενός σχεδόν αγράμματου προλετάριου εργάτη με αγροτική καταγωγή, τις συχνά αποτυχημένες προσπάθειες του για κοινωνική ανέλιξη, την σκληρή δουλειά για να μη λείψει τίποτα από τα παιδιά του, τις κοινωνικές συμβάσεις που διέπουν την ζωή του και ορίζουν την συμπεριφορά του. Μα πάνω από όλα, μας δείχνει τη σημαίνει να είσαι παιδί αυτού του ανθρώπου, την συχνά γλυκόπικρη σχέση που υπάρχει μεταξύ του γονέα και του παιδιού, καθώς και την βαθμιαία αποξένωση που οφείλεται στο χάσμα που δημιουργεί η διαφορά στην μόρφωση, την σκέψη, την τάξη· το χάσμα γενεών.

Το βιβλίο, παρότι γράφτηκε με βάση το προσωπικό βίωμα της Γαλλίδας συγγραφέα, θα δημιουργήσει αρκετά οικίες εικόνες στον Έλληνα αναγνώστη που εύκολα στην κοινωνία και τα ήθη της Βρετάνης θα συναντήσει τον αντικατοπτρισμό της ελληνικής επαρχίας, ενώ στο πρόσωπο του πατέρα της Ερνό, θα αντικρίσει στοιχεία, αν όχι του πατέρα του, τότε σίγουρα του παππού του. Αυτό είναι και το δυνατότερο στοιχείο αυτού του γλυκόπικρου βιβλίου.