…επιβράδυνε το βήμα του καθώς πλησίαζε ό,τι είχε απομείνει από το κατεδαφισμένο αρχηγείο της Γκεστάπο. Πάνω από το έδαφος τα πάντα είχαν ισοπεδωθεί. Σταμάτησε για να κοιτάξει κάτω, στο βάθος. Μια σειρά από υπόγεια κελιά καλυμμένα με λευκά πλακάκια έλαμπαν στο μισοσκόταδο. Εδώ Εβραίοι, κομμουνιστές, σοσιαλδημοκράτες, ομοφυλόφιλοι, αμέτρητοι άλλοι πέρασαν τις τελευταίες στιγμές της ζωής τους μέσα στην αγωνία και τον τρόμο. Το παρελθόν, το σύγχρονο παρελθόν, ήταν ένα βάρος, ένα φορτίο από συσσωρευμένα χαλάσματα και λησμονημένα πένθη. Αλλά το δικό του βάρος ήταν πολύ ελαφρύτερο. Δεν ζύγιζε σχεδόν καθόλου. Ήταν ανυπολόγιστη τύχη που είχε γεννηθεί στο γαλήνιο Χάμσιρ το 1948 και όχι στην Ουκρανία ή την Πολωνία το 1928, που δεν τον είχαν σύρει από τα σκαλιά της συναγωγής το 1941 για να τον φέρουν εδώ. Το δικό του λευκό κελί –ένα μάθημα πιάνου, μια πρόωρη ερωτική ιστορία, μια χαμένη εκπαίδευση, μια αγνοούμενη σύζυγος- ήταν, συγκριτικά, μια πολυτελής σουίτα. Αν, όπως συχνά σκεφτόταν, η ως τώρα ζωή του υπήρξε μια αποτυχία, ήταν γιατί ο ίδιος δεν είχε ανταποκριθεί ως όφειλε στη γενναιοδωρία της Ιστορίας.
Είναι η Ιστορία που διαμορφώνει τις ζωές των ανθρώπων ή είναι οι άνθρωποι που διαμορφώνουν μέσα από τις ζωές τους την Ιστορία; Ισοδυναμούν τα μικρά καθημερινά γεγονότα, τα μικρά καθημερινά δράματα, με το άθροισμα των μερών τους, τα κοσμογονικά ιστορικά γεγονότα που φέρουν την αλλαγή ή μήπως είναι αυτές ακριβώς, οι μεγάλες αλλαγές, που προκαλούν ταραχές στις ζωές τον ανθρώπων; Ερωτήσεις αυτοαναφορικές και κυκλικές, με την δυαδικότητα των οποιων παίζει με μεγάλη επιτυχία ο Βρετανός συγγραφέας Ίαν ΜακΓιούαν στο πιο πρόσφατο βιβλίο του που φέρει τον τίτλο Μαθήματα.
Φιλόδοξο σε scope και αριστοτεχνικά εκτελεσμένο, τα Μαθήματα είναι ένα επικό μυθιστόρημα που, καλύπτοντας μια εκτενή περίοδο, από την λήξη του Β’ παγκοσμίου πολέμου εώς σήμερα, εξετάζει και παίζει ακριβώς με αυτή την αλληλοσύνδεση που χαρακτηρίζει τα μικρά και τα μεγάλα γεγονότα της Ιστορίας και αυτά της προσωπικής ζωής. Κεντρικό πρόσωπο ο Ρόλαντ Μπέινς, χαρακτήρας που μοιράζεται βιογραφικά στοιχεία με τον ίδιο τον ΜακΓιούαν, και του οποίου την ζωή ακολουθούμε έχοντας σαν διπλή αφετηρία τα καθοριστικοτερα γεγονότα της ζωής του, την αποπλάνηση του από την δασκάλα πιάνου του κατά την πρώιμη εφηβική ηλικία, γεγονός που σε βάθος χρόνου τον βάζει σε μια τροχιά που τον οδηγεί εκτός εκπαίδευσης και σε ένα αβέβαιο επαγγελματικό μέλλον αλλά και τον τραυματίζει ψυχικά και τον καταδικάζει να ψάχνει για πάντα έναν εξιδανικευμένο έρωτα, και την, εικοσιπέντε χρόνια αργότερα, ξαφνική εξαφάνιση της Γερμανίδας γυναίκας του, η οποία τον αφήνει να μεγαλώνει μόνο του τον μόλις λίγων μηνών γιό τους.
Με χρονικά πίσω μπρός, ο Ίαν ΜακΓιούαν χτίζει, με ύφος στιβαρό μα και γλυκό ταυτόχρονα, χτίζει μια αφήγηση που καλύπτει ολόκληρη την ζωή του Ρόλαντ, ξεκινώντας από την παιδική ηλικία κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, που βρίσκουν τον ήρωα, γιο στρατιωτικού, στην Τυνησία που την εποχή αυτή τελεί ακόμη Βρετανικό προτεκτοράτο, και συνεχίζοντας στην Αγγλική ύπαιθρο και την εφηβική ηλικία που τον βρίσκει εσώκλειστο σε ένα ιδιωτικό σχολείο. Έρωτας, επαγγελματικοί αριβισμοί και μια έξαλλη και αδιέξοδη, ως αρμόζει, δεκαετία των 20, γάμος, εγκατάλειψη, διαζύγιο, αυτοκριτική και ανακάλυψη του εαυτού, αγάπη, συγχώρεση. Παράλληλα, στο φόντο, μεταπολεμικός κόσμος και ψυχρός πόλεμος, πυραυλική κρίση της Κούβας, η πτώση των Εργατικών και η εκλογή της Θάτσερ, Γκλάσνοστ, η πτώση του τείχους και το “Τέλος της Ιστορίας”, μιλένιουμ, δίδυμοι πύργοι, χρηματοπιστωτική κρίση και τελικά covid. Μια ολόκληρη ζωή και τα Μαθήματα της, όχι απαραίτητα σωστά, ούτε πάντα διδακτικά, πάντως σίγουρα γλυκόπικρα.
Ένα μυθιστόρημα για την Ιστορία, για τις ζωές των καθημερινών ανθρώπων, για τις επιτυχίες τους και το σημαντικότερο για τις αποτυχίες που τους διαμορφώνουν. Ένα άρτια γραμμένο βιβλίο, που στέκεται και ίσως ξεπερνάει τις προσδοκίες που δημιουργούν προηγούμενα έργα του δημιουργου του, και που άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, αν δανειστούμε και παραποιήσουμε ένα όρο από την απέναντι μεριά του Ατλαντικού, ως ένα “Μεγάλο Βρετανικό” μυθιστόρημα.
Made with Bullet