Η Σιωπή

Τι θα συμβεί αν ξαφνικά σταματήσει να λειτουργεί η τεχνολογία;

Mar 8, 2024

Literary fiction American Novel

ΥΠΗΡΧΑΝ ἕξι κεριὰ τοποθετημένα γύρω γύρω στὸ σαλόνι καὶ ἡ Νταϊὰν εἶχε μόλις ἀνάψει τὸ τελευταῖο.
Εἶπε: «Μήπως πρόκειται γιὰ κατάσταση ὅπου πρέπει νὰ σκεφτοῦμε τί πᾶμε νὰ ποῦμε προτοῦ τὸ ποῦμε;»
«Τὸ μισοσκόταδο. Εἶναι κάπου μέσα στὸν συλλογικὸ νοῦ», εἶπε ὁ Μάρτιν. «Ἡ παύση, ἡ αἴσθηση ὅτι αὐτὸ τὸ ἔχεις βιώσει ξανά. Κάτι σὰν φυσική κατάρρευση ἢ ξένη εἰσβολή. Μιὰ προειδοποιητικὴ αἴσθηση ποὺ κληρονομοῦμε ἀπὸ τοὺς παπποῦδες καὶ τοὺς προπαππούδες μας ἢ ἀκόμα πιὸ πίσω. Ἄνθρωποι πιασμένοι μέσα σὲ μιὰ σοβαρὴ ἀπειλή».

Αν και σήμερα η ανθρωπότητα έχει δαμάσει τη φύση και έχει σμιλέψει το περιβάλλον κατ εικόνα και καθ ομοίωση της αδηφάγας φύσης της, στα τρίσβαθα του συλλογικού υποσυνείδητου κρύβονται ακόμη αρχέγονοι φόβοι: το σβήσιμο της φωτιάς, ο φόβος του σκότους και του κρύου, ο κίνδυνος από άγνωστους θηρευτές, το άγνωστο. Κρύβονται και περιμένουν να κάνουν την εμφάνιση τους στο τρεμοπαίξιμο των λαμπών, σε έκρυθμες καταστάσεις, σε πρωτοφανείς κρίσεις, παρέα με νεότερους φόβους που δεν γίνονται συνειδητοί εύκολα και οφείλονται στην ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση μας σαν είδος από την Τεχνολογία. Τι θα γίνει αν μείνουμε χωρίς ρεύμα, χωρίς μοντέρνους αυτοματισμούς ή (Θεός φυλάξοι) χωρίς Ίντερνετ και κοινωνικά δίκτυα;

« …Ὅλοι ὅσους ἔχω δεῖ σήμερα ἔχουν κι ἀπὸ μία ἱστορία. Ἐσεῖς οἱ δύο εἶστε ἡ συντριβὴ τοῦ ἀεροσκάφους. Ἄλλοι εἶναι τὸ ἐγκαταλελειμμένο μετρό, οἱ σταματημένοι ἀνελκυστῆρες, τὰ κενὰ κτήρια γραφείων, οἱ μπλοκαρισμένες βιτρίνες. Τοὺς λέω ὅτι εἴμαστε ἐδῶ γιὰ τοὺς τραυματίες. Δὲν εἶμαι ἐδῶ γιὰ νὰ δίνω συμβουλές σχετικὰ μὲ τὴν τρέχουσα κατάσταση. Ποιά εἶναι ἡ τρέχουσα κατάσταση;»
Ἔδειξε τὴ σβηστὴ ὀθόνη τῆς συσκευῆς ποὺ βρισκόταν τοποθετημένη στὸν τοῖχο μπροστά της. Ήταν μεσήλικη, φοροῦσε ψηλές μπότες, χοντρὸ τζίν, ἕνα βαρύ πουλόβερ, μὲ δαχτυλίδια σὲ τρία δάχτυλα.
«Μπορῶ νὰ σᾶς πῶ αὐτό. Ὅ,τι κι ἂν συμβαίνει, ἔχει συντρίψει τὴν τεχνολογία μας. Ἡ ἴδια ἡ λέξη μοῦ φαίνεται παρωχημένη, χαμένη στὸ διάστημα. Ποῦ εἶναι ἡ ἐξαιρετικὴ αὐθεντία στὶς ἀσφαλεῖς συσκευές μας, στις δυνατότητες κρυπτογράφησης, στὰ tweets, τὰ τρόλ καὶ τὰ μπότ μας. Μήπως καθετὶ στὴ σφαίρα τῶν δεδομένων διατρέχει τὸν κίνδυνο νὰ ἀλλοιωθεῖ καὶ νὰ κλαπεῖ; Κι ἐμεῖς πρέπει ἁπλὰ νὰ καθόμαστε καὶ νὰ κλαῖμε τὴ μοίρα μας;»

Είναι η Κυριακή του Super Bowl, μέρα με σχεδόν θρησκευτικά φορτισμένη για τα Αμερικανικά πλήθη που μαζεύονται με ευλάβεια μπροστά στις οθόνες τους για να παρακολουθήσουν το αθλητικό και διαφημιστικό υπερθέαμα. Στην Νέα Υόρκη, η Ντάιαν Λούκας και ο άντρας της, Μαξ Στένερ, είναι επί ποδός· αυτός περιμένοντας τον αγώνα βιδωμένος με ανυπομονησία μπρος στην τηλεόραση, και αυτή τους καλεσμένους τους για απόψε, το ζευγάρι Τζιμ Κριπς και Τέσα Μπέρενς που φτάνουν από την Ευρώπη πάνω στην ώρα για τον αγώνα, και τον Μάρτιν Ντέκερ, πρώην φοιτητή της Ντάιαν και νυν εριστικού συνομιλητή που ακροβατεί μεταξύ τρέλας και ιδιοφυΐας. Όλα προμηνύουν μια υπέροχη βραδιά.

Μέχρι που συμβαίνει το απροσδιόριστο. Το ρεύμα πέφτει, η τηλεόραση σβήνει, η ηλεκτρονικές συσκευές σταματούν να λειτουργούν και το αεροπλάνο με το οποίο επιστρέφουν η Τέσα και ο Τζιμ καταφέρνει να προσγειωθεί στο παραπέντε και όχι χωρίς ζημιές. Μέσα σε μια στιγμή και για άγνωστους λόγους, ολόκληρη η Νέα Υόρκη επιστρέφει τεχνολογικά αιώνες στο παρελθόν, με τους άναυδους κατοίκους της να χάσκουν ατενίζοντας την σιωπή που φέρνει η σβησμένη τηλεόραση, με μια έκπληξη που σύντομα θα μετατραπεί σε αβεβαιότητα, άγχος και φόβο, συναισθήματα που στο διαμέρισμα του Μαξ και της Ντάιαν, θα μετατραπούν σε λέξεις και προσωπικές εξομολογήσεις, ενώ στους γύρω δρόμους του Μανχάταν θα ξεκινά το αποκαλυπτικό χάος.

Με τον ταιριαστό τίτλο Η Σιωπή, υπογράφει το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα του ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας Ντον Ντελίλο, και πιστός στο status του ως ένας εκ των κορυφαίων στην τέχνη του, παρά τα 80 και πλέον χρόνια του που αντικατοπτρίζονται ίσως στην μικρότερη έκταση - τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά - του βιβλίου, καταφέρνει, λίγο πριν τον Covid 19 (το βιβλίο κυκλοφόρησε λίγους μήνες πριν), να καταγράψει μια ακραία κατάσταση όπου όλα τα δεδομένα μας ως κοινωνία ανατρέπονται.

Δεν αντιμετωπίζει τις αιτίες της κατάρρευσης ή τον τρόπο που θα αντιμετωπιστεί. Στη μικρή νουβέλα, ο συγγραφέας καταπιάνεται για άλλη μια φορά με θεματικές που εφάπτονται στον κόσμο τον media και ρωτά τι θα συμβεί όταν κλείσουμε την τηλεόραση, αφήνοντας την απάντηση στον αναγνώστη και στοχεύοντας στην χλιαρή αντίδραση και την ψυχαναλυτική συζήτηση που ακολουθεί στην μικρή παρέα που έχει δημιουργήσει σε ΄να διαμέρισμα του Μανχάταν, δίνοντας έτσι την ευκαιρία στην αφήγηση να βγει, συχνά απολαυστικά, εκτός θέματος.

«Τί ἀκολουθεῖ;» λέει ἡ Τέσα. «Τὸ εἴχαμε πάντα στὴν ἄκρη τοῦ μυαλοῦ μας. Κομμένο ρεῦμα, τεχνολογία ποὺ ξεφεύγει, μιὰ πλευρά, μετὰ ἡ ἄλλη. Τά χουμε δεῖ νὰ συμβαίνουν ἐπανειλημμένα, σ᾽ αὐτὴ τὴ χώρα καὶ ἀλλοῦ, καταιγίδες καὶ πυρκαγιὲς καὶ ἐκκενώσεις, τυφῶνες, ἀνεμοστρόβιλοι, ξηρασία, πυκνὴ ὁμίχλη, ἀπαίσιος ἀέρας. Κατολισθήσεις, τσουνάμι, ποτάμια νὰ ἐξαφανίζονται, σπίτια νὰ γκρεμίζονται, ὁλόκληρα κτήρια νὰ καταρρέουν, οὐρανοὶ κάργα στὴ ρύπανση. Συγγνώμη, θὰ προσπαθήσω νὰ τὸ βουλώσω. Ἀλλὰ παραμένουν φρέσκα σὲ κάθε μνήμη, ἰός, πανούκλα, ἡ διαδρομή πρὸς τοὺς τερματικοὺς σταθμοὺς τῶν ἀεροδρομίων, οἱ μάσκες, οἱ δρόμοι τῆς πόλης ἄδειοι».
Ἡ Τέσα προσέχει τὴ σιωπὴ ποὺ συνοδεύει τὶς παύσεις της.
«Ἀπὸ τὴ σβηστὴ ὀθόνη σ᾽ αὐτὸ τὸ διαμέρισμα σὲ τούτη τὴν κατάσταση γύρω μας. Τι συμβαίνει; Ποιός τὸ κάνει αὐτό; Μήπως τὰ μυαλά μας ἐπανεγγράφηκαν ψηφιακά; Εἴμαστε κάποιο πείραμα ποὺ τυχαίνει νὰ καταρρέει, ἕνα σχέδιο ποὺ κινεῖται ἀπὸ δυνάμεις ἔξω ἀπὸ τὸν ἔλεγχό μας; Δὲν εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ γίνονται αὐτὲς οἱ ἐρωτήσεις. Οἱ ἐπιστήμονες ἔχουν πεῖ πράγματα, ἔχουν γράψει πράγματα, οἱ φυσικοί, οἱ φιλόσοφοι».

Αν και βιβλίο υπερβολικά ολιγοσέλιδο που σίγουρα στερείται τα αριστουργηματικά στοιχεία που είχαν προγενέστερα έργα του ΝτεΛίλο, όπως ο Λευκός Θόρυβος και ο Υπόγειος Κόσμος, Η Σιωπή είναι ένα καλογραμμένο πόνημα, διανθισμένο με κεκαλυμμένα φιλοσοφικα ερωτήματα που θα τροφή για σκέψη για τον αναγνώστη, και αποτελεί μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να γνωριστεί κανείς με έναν από τους σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς του σήμερα.

Το Τραγούδι του προφήτη Στεγνά! Ο Σπινόζα γαμάει τον Χέγκελ ξανά

Ντον Ντελίλο