Η μνήμη του πάγου

Προσθέτοντας στην ιστορία κάτι από την αίγλη που είχαν εκείνες που δημοσιεύονταν σε σειρές στις εφημερίδες ή τον εθισμό και το δέσιμο με τους χαρακτήρες που διακρίνει τα σίριαλ, είτε πρόκειται για μια ιστορία που έχει χωριστεί σε διαφορετικά μέρη, είτε για διακριτές που ενώνονται ενιολογικά και υπερβατικά μεταξύ τους σχηματίζοντας ένα ενιαίο σύνολο, οι τριλογίες, ενίοτε και οι ν-λογίες, είναι ένα συνηθισμένο και εύχρηστο σχήμα στον κόσμο της λογοτεχνίας. Και αν μιλάμε για σχήματα, δεν υπάρχει τριλογία που να είναι τόσο τέλεια κυκλική όσο η πρόσφατα ολοκληρωμένη τριλογία της Ιωάννας Μπουραζοπούλου, η τριλογία του Δράκου της Πρέσπας, που έκλεισε με τη Μνήμη του Πάγου, συναντόντας την αρχή της τριλογίας και σχηματίζοντας ένα τέλειο κύκλο.

Η τριλογία της Μπουραζοπούλου, που ξεκίνησε το 2015 με το βραβευμένο από την Ακαδημία Αθηνών Η Κοιλάδα της Λάσπης, και συνεχίστηκε το 2019 με την Κεχριμπαρένια Έρημο, λαμβάνει χώρα στο κοντινό μέλλον, σε ένα δυστοπικό κόσμο ακραίου καπιταλισμού, όπου τα καταχρεωμένα κράτη της Βαλκανικής χερσονήσου, κυβερνώνται ουσιαστικά από την Παγκόσμια Αναπτυξιακή Τράπεζα, η οποία επιβάλει πολιτικές και δίνει κατευθύνσεις μέσω του ύπατου αρμοστή και τον τοπικών του υπαλήλων. Σε αυτό το εναλλακτικό μέλλον, που θυμίζει ύποπτα το παρόν μας, η Πρέσπα, η μεγάλη λίμνη που μοιράζονται μεταξύ τους η Ελλάδα, η Βόρεια Μακεδονία και η Αλβανία, είναι η πρωταγωνίστρια, ενώ το μεγάλο MacGuffin της ιστορίας, ο δράκος, είναι ο μεγάλος άγνωστος και απροσδιόριστος κίνδυνος, η εμφάνιση του οποίου θέτει τα πάντα σε κίνηση, και εκτός από θύματα αφήνει πίσω του και μια μυστηριώδη αλλαγή του καιρού που εκδηλώνεται με διαφορετικό τρόπο από χώρα σε χώρα· ασταμάτητη βροχή στην ελληνική πλευρά, μια μυστηριώδη μεταμόρφωση της λίμνης σε έρημο στην Βόρεια Μακεδονία και τέλος, πρωτοφανής παγετός στην πλευρά της Αλβανίας.

Η ανεξήγητη εμφάνιση του δράκου, κρύβει κινδύνους αλλά και κέρδοι. Τα τρια κράτη, ανταγωνίζονται πιο από τα τρια θα εκμεταλλευτεί πρώτο το μυστηριώδες τέρας και τον μύθο που το περιβάλλει, δρακολογικές κοινότητες ερευνητών και τυχοδιωκτών σχηματίζονται στις ακτές της Πρέσπας, προαιώνια και τόσο χαρακτηριστικά Βαλκανικά πάθη φουντώνουν υπό τη σιωπηρή συγκατάβαση της  Παγκόσμια Αναπτυξιακή Τράπεζα· άλλωστε ο ανταγωνισμός κάνει καλό στην οικονομία. Σε κάθε ένα από τα τρία βιβλία, τα οποία μπορούν να διαβαστούν με οποιαδήποτε σειρά, εξερευνούμε και από μια από τις όχθες της πρέσπας, την νότια/ελληνική στο πρώτο, την ανατολική/βορειομακεδονίτικη στο δεύτερο και τελικά την παγωμένη δυτική όχθη που ανήκει στην Αλβανία στο τρίτο βιβλίο.

Η πλευρά που εξερευνούμε στην Μνήμη του Πάγου έχει βυθιστεί σε έναν ατέλειωτο χειμώνα που φέρνει πάγο και ψύχος παντού, ενώ η επιφάνεια της λίμνη έχει παγώσει ολοκληρωτικά. Η δρακολογική κοινότητα αυτής της πλευράς, δηλαδή οι ερευνητές που αναζητούν την λύση και τα αίτια του φαινομένου, μεταξύ άλλων και στους τοπικούς πανάρχαιους μύθους, απαρτίζεται μονάχα από γυναίκες, που είναι χωρισμένες σε δύο ανταγωνιστικές φραξιές, τις τοξότριες και τις ιέρειες. Παρά τις δικές τους κρυφές ατζέντες, τους αλληλοσυγκρουόμενους στόχους, τα μπόλικα κρυμμένα μυστικά, το πολύχρωμο πλήθος των ερευνητριών, έχει καταφέρει να οικοδομήσει ένα status quo που σύντομα θα διαραγεί ανεπανόρθωτα· ο τυφώνας που ακούει στο όνομα Έκτορας Μόζερ, ο ύπατος αρμοστής της Βαλκανικής χερσονήσου, πλησιάζει και μαζί του έρχεται και η αλλαγή που ξεκινά από την απέναντι όχθη της λίμνης.

Η ιστορία κάνει πλήρη κύκλό, βρισκόμαστε πάλι στο σημείο από το οποίο ξεκινήσαμε. Κάθε βιβλίο στέκει ανεξάρτητο, χτίζοντας όμως ταυτόχρονα και το σύμπαν των άλλων μερών της τριλογίας, δημιουργώντας όλα μαζί μια φιλόδοξη αλληγορική σάγκα που επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες και διαδοχικές αναγνώσεις ώστε να αποκαλύψει στον αναγνώστη το εύρος του κειμένου. Η Παγκόσμια Αναπτυξιακή τράπεζα, η προσωποποίηση της στο πρόσωπο του Έκτορα Μόζερ και η δυστοπική πραγματικότητα που φέρει η λογική της αγοράς, είναι στοιχεία που εύκολα μπορεί κανείς να ιχνηλατήσει πίσω στο ΔΝΤ και την ελληνική κρίση χρέους που βρισκόταν στα ντουζένια της όταν γραφόταν το πρώτο βιβλίο, ενώ η τριχοτόμηση της λίμνης και ο ανταγωνισμός των τριών βαλκανικών κρατών είναι μια άμεση αναφορά στον διαχρονικό εθνοκεντρικό σπαραγμό μεταξύ των κρατών, ενός σπαραγμού που μπορεί να διαλυθεί αν αποτινάξουν τις πλασματικές πραγματικότητες που τους έχουν επιβληθεί/καλλιεργηθεί.

Η Μνήμη του Πάγου κλείνει, με ταιριαστό και ευφυή τρόπο, μια τριλογία που κινείται σε πολύ υψηλά στάνταρ, γραμμένη από μια εκ των σημαντικότερων σημερινών συγγραφέων της χώρας. Μπλέκοντας φαντασία, literary fiction και πολιτικό δράμα, καλογραμμένη και ευφάνταστη, με ικανή δόση δράσης και μυστηρίου αλλά και με ένα φιλοσοφικό βάθος να κρύβεται πίσω της, η τριλογία του Δράκου της Πρέσπας, είναι σίγουρα ένα από τα σημαντικότερα έργα του είδους που κυκλοφορούν στην χώρα μας, ένα έργο που σίγουρα θα βρει μελλοντικά τον δρόμο του και προς το εξωτερικό, όπως άλλωστε και άλλα έργα της Μπουραζοπούλου.