Η Ελλάδα από τη Χούντα στην Κρίση

Διεπιστημονική, τεκμηριωμένη προσέγγιση της πολιτιστικής ιστορίας των τελευταίων πενήντα χρόνων

Feb 22, 2023

non fiction History

“Ποιό είναι το πιό χαρακτηριστικό γνώρισμα της κουλτούρας της Μεταπολίτευσης; Θα υποστήριζα ότι είναι ο εμβληματικός ρόλος της ταυτότητας σε διάφορες μορφές, που προκύπτει από τη μείζονα μετατόπιση που παρατηρείται αυτή την περίοδο από την πολιτική στην κουλτούρα, διαδικασία που ενέχει την αποσύνδεση των συλλογικών ταυτοτήτων από τις πολιτικές ταυτίσεις και την μετάβαση από τον αγώνα για πολιτική εξουσία στην σύγκρουσή για πολιτισμική ηγεμονία. Τούτο δε σημαίνει ότι η κουλτούρα έχει απεκδυθεί την πολιτική, αλλά ορισμένες συζητήσεις και ανταγωνισμοί έχουν μεταφερθεί από τη σφαίρα της κομματικής πολιτικής στον ευρύτερο χώρο της κουλτούρας. Τώρα το ενδιαφέρον είναι πιο πιθανό να επικεντρωθεί σε ζητήματα όπως η ταυτότητα, η ετερότητα, η σεξουαλικότητα, η κληρονομιά και η μνήμη, με τις κοινωνικοπολιτικές συζητήσεις να μετατρέπονται σε πολιτισμικούς πολέμους. Επιπλέον, η άνοδος της ανθρωπολογικής και βιοπολιτικής αντίληψης της κουλτούρας ως τρόπου ζωής, σε αντίθεση με την ουμανιστική της σύλληψη ως κληρονομιάς και πνευματικότητας, έχει προωθήσει τη σύνδεση της κουλτούρας με την ταυτότητα, και αυτή η σύνδεση με τη σειρά της, έχει αναβαθμίσει την πολιτική της ταυτότητας σε εξέχουσα θέση, όπως συμβαίνει σε άλλες δυτικές χώρες...”

Το παραπάνω μικρό απόσπασμα, είναι παρμένο από τον επίλογο της αξιόλογης, εκτενέστατης και πολυεπίπεδης μελέτης με τίτλο “Η Ελλάδα από τη Χούντα στην Κρίση - Η κουλτούρα της Μεταπολίτευσης”, του ακαδημαϊκού Δημήτρη Τζιόβα, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. Ο βραβευμένος συγγραφέας, του οποίου βιβλία κυκλοφορούν στα ελληνικά και στα αγγλικά, επιχειρεί με την μελέτη αυτή να εξετάσει και να καταγράψει, μέσα από ένα ευρύ διεπιστημονικό πλαίσιο, τις πολιτισμικές μεταβολές που καταγράφονται στην ελληνική κοινωνία από την πτώση της Χούντας εώς και την κρίση.

Αφήνοντας στην άκρη, όσο αυτό είναι εφικτό, την πολιτική ανάλυση και με τις προσωπικές του απόψεις να είναι σχετικά δυσδιάκριτες στο κείμενο, όχι όμως και μη εντοπίσημες καθώς σε διάφορα σημεία ο αναγνώστης θα πιάσει τον συγγραφέα να χρωματίζει θετικά η αρνητικά διάφορα γεγονότα ή ομάδες, παρουσιάζει μια πολύπλευρη εικόνα των τελευταίων πενήντα χρόνων συζητόντας θέματα όπως η αρχαιότητα, η θρησκεία, η γλώσσα, η λογοτεχνία και ο κινηματογράφος, τα μέσα ενημέρωσης και οι νέες τεχνολογίες, οι τάσεις της νεολαίας, η σεξουαλικότητα και το φύλο. Με πλήθος βιβλιογραφικών αναφορών και επαρκή τεκμηρίωση, ο Τζιόβας παρουσιάζει τις αλλαγές που διαδραματίζονται στα πεδία αυτά, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει τις αντιθέσεις, τους αντικρουόμενους πολιτιστικούς δυϊσμούς που χαρακτηρίζουν την ελληνικοί κοινωνία (ανατολή-δύση, ευρωσκεπτικισμός-φιλοευρωπαϊσμός, συντήρηση-πρόοδος).

Στο επιλογικό απόσπασμα που παρατίθεται παραπάνω, ο συγγραφέας θέτει το ερώτημα, ποιο είναι εν τέλη το βασικό γνώρισμα της κουλτούρας της μεταπολίτευσης, καταλίγοντας στις ταυτότητες, όπως αυτές εκφράζονται μέσα από την, ολοένα και μεγαλύτερη ετερότητα και τον αυξανόμενο πλουραλισμό της ελληνικής κοινωνίας. Επιπλέον, εύστοχη θα χαρακτηριζόταν μάλλον και η μετακίνηση που καταγράφει σε ποικίλους τομείς ο συγγραφέας, από την ορθόδοξη μαρξιστική ανάλυση σε έναν πιο φουκωικό μεταμοντέρνο, ατομικιστικό προσανατολισμό.

Χάρη στην πληθώρα των διαφορετικών πεδίων που αγγίζει ο συγγραφέας, το βιβλίο μπορεί να αποτελέσει το εφαλτήριο για παλιούς και νέους αναγνώστες, ανεξαρτήτως ηλικίας, ώστε να αντικρίσουν ή και να ξαναντικρίσουν, την πρόσφατη πολιτισμική ιστορία με μια φρέσκια ματιά. Εύφημος μνεία, στην εξαιρετική και εις βάθων ανάλυση για την λογοτεχνία στην ελλάδα, το ταξίδι από την “παντοκράτωρ” γενιά του 30 προς τα νέα λογοτεχνικά ρεύματα, την αναζήτηση το λογοτεχνικού κανόνα και την θέση του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού στην νέα ελληνική λογοτεχνία και την πορεία προς την μαζικοποίηση της λογοτεχνικής παραγωγής και κατανάλωσης.

Μια εξαιρετική, διεισδυτική μελέτη.

Πάγος Ο Μουσταφά πάει στον πόλεμο

Δημήτρης Τζιόβας